هاری‌ (حیوان‌ گزیدگی‌) :

  هاری یکی از انواع بیماریهای عفونی است که در اثر ویروسی از خانواده را ب دو ویریده ایجاد می‌شود. این ویروس در تمام حیوانات خونگرم از جمله در انسان می‌تواند ایجاد بیماری کند. ویروس از بزاق حیوان هار و محل گازگرفتگی وارد بدن شده در ماهیچه ها به سمت اعصاب انتهایی می‌رود و شروع به تکثیر می‌نماید.هاری یک بیماری ویروسی کشنده‌است که مخصوص گوشتخواران اهلی و وحشی بوده و انسان و سایر حیوانات خونگرم پستاندار به طور تصادفی و غالباً از طریق گزش به آن مبتلا می‌شوند.

  اهمیت بیماری به دلایل زیر می باشد:

  1- میزان کشندگی بالا ( صد درصد ) بطوری که پس از ظهور علائم بالینی چه در انسان و چه در حیوان متاسفانه درمان پذیر نبوده و بیمار محکوم به مرگ خواهد بود.

  2- افزایش روند هزینه های درمان حیوان گزیدگی انسانی که بناچار سالانه سبب صرف مبالغ زیادی جهت خرید سرم و واکسن ضد هاری برای درمان پیشگیری مجرو ح ین می گردد که در مورد واکسن کلاً و در مورد سرم بخش اعظم آن از کشورهای خارج خریداری می گردد. بطوریکه سالانه حدود 16 میلیارد ریال توسط وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و فقط به خرید فوق اختصاص می یابد.

3- تلفات و خسارت اقتصادی که بیماری در دام ها ایجاد می کند.

  و ضعیت‌حیوان‌ گزیدگی در ایران:

  استانهای‌ گلستان‌، اردبیل‌ وچهارمحال‌ و بختیاری‌ با میزان‌ بروز تقریبی بین‌ ۳۰۰ تا ۴۰۰ مورد در یکصد هزارنفر ، بالاترین‌میزان‌حیوان‌گزیدگی‌ را در کشور دارا می‌باشند. استان‌ کهکیلویه‌ و بویراحمد بامیزان‌ بروز ۲۰۶ تا ۳۰۰ در یکصدهزار نفر ،‌ در رده‌ بعدی‌ و پس‌از آن‌ استانهای‌ گیلان‌، مازندران‌،آذربایجان‌ شرقی‌ و غربی‌، خراسان‌،سمنان‌، لرستان‌، همدان‌، کرمانشاه‌،زنجان‌ و بوشهر با میزان‌ ۱۱۲ تا ۲۰۶ در یکصد هزار نفر در رده‌ بعدی‌ قراردارند. استان‌ گلستان‌ بیشترین‌موارد و استان‌ یزد کمترین‌ مواردگزش در کشور را دارا می‌باشند.

  بیماریزایی:

  ویروس‌ هاری‌ از طریق‌ خراش‌سطح‌ پوست‌ یا مخاطها (چشم‌، دهان‌و…) وارد بدن‌ می‌شود. ویروس‌ ازطریق‌ اعصاب‌ محیطی‌ به‌ سیستم‌اعصاب‌ مرکزی‌ می‌رسد و در آنجا تکثیر می‌یابد و سپس‌ از طریق‌ اعصاب‌خودکار به‌ سایر بافت‌ها مثل‌ غددبزاقی‌، کلیه‌، ریه‌، کبد، پوست‌، قلب‌ وعضلات‌ می‌رسند که‌ باعث‌ بروز علایم‌بیماری‌ می‌گردد.

  علایم‌ بیماری‌ در انسان‌ :

  دوره‌ نهفتگی‌ بیماری‌ در انسان‌معمولا بین‌ ۲ تا ۸ هفته‌ است‌ ولی‌ کمتراز ۵ روز و تا یکسال‌ هم‌ می‌تواند باشد. درصورت‌ ابتلای‌ انسان‌ به‌ بیماری‌ بعد ازطی دوره‌ کمون‌ (نهفتگی‌) علایم‌ اولیه‌به‌ صورت‌ خستگی، بی‌ اشتهایی‌،بی‌قراری‌، تف‌ اندازی‌، و گاهی‌ سوزش‌و خارش‌ در محل‌ گزیدگی بروز می نماید.در مرحله‌ تحریک‌پذیری‌ علایم‌بی‌قراری‌، خروج‌ کف‌ از دهان‌، احساس‌حالت‌ خستگی‌، ترس‌ از نور و ریزش‌اشک‌ از چشم‌ بروز می‌کند. انسان هار بطور کلی نسبت به تمام محرک های فیزیکی، شیمیایی، حسی، بویایی عکس العمل شدید نشان می دهد ولی این عکس العمل ها و رفتار های تهاجمی

  1 تا 5 دقیقه بیشتر طول نکشیده و در فواصل پیدایش آن ها بیمار خسته و کوفته ، آرام و بیحال بر روی تخت یا زمین می افتد. بیمار به تدریج با افزایش و تشدید انقباضات عضلانی و نخوردن غذا و نیاشامیدن آب ناتوان و فرسوده شده و سپس‌وارد مرحله‌ اغما شده و نهایتا در اثر انقباضات شدید عضله قلب و بالاخره فلج دستگاه تنفسی فوت می نماید.

  علایم‌ بیماری‌ در حیوان‌:

  در سگ‌ و گربه‌ ۳ تا ۱۰ روز قبل‌ ازبروز علایم‌ بالینی‌ (به‌ ندرت‌ بیشتر از ۳ روز) ویروس‌ در بزاق‌ حیوان‌ وجوددارد و می‌تواند بیماری‌ را انتقال‌ دهد;به‌ عبارت‌ دیگر اگر سگ‌ و گربه‌ درزمان‌ گزش‌، آلوده‌ به‌ ویروس‌ هاری‌باشند، علایم‌ بالینی‌ حداکثر ۵ تا ۸ روزبعد از حیوان‌ گزیدگی‌ ظاهر خواهد شد.

  پ س‌ از طی‌ دوره‌ نهفتگی‌ اولین‌علامت‌ بیماری‌ تغییر در رفتار و عادات‌حیوان‌ می‌باشد. به گونه ای که حیوان بیش از اندازه به صاحب خود انس می گیرد و به گوشه ای پناه می برد و یا در بیشتر مواقع حیوان مضطرب و کم کم به صورت وحشی و درنده درآمده و به هر کس و هر حیوان که سر راه او باشد حمله می کند.

  حیوان‌ غذای‌ خود را به‌ خوبی‌نمی‌خورد، به‌ تدریج‌ اندامهایش‌ فلج‌می‌شود و پریشان‌ و مضطرب‌ می‌گردد دهانش‌ باز و از آن‌ کف‌ خارج‌ می‌شود واز آب‌ و نور می‌ترسد و به علت عدم امکان بلع بر اثر گرسنگی تشنگی و سرانجام بر اثر فلج دستگاه تنفسی می میرد.

  راههای‌ انتقال‌:

  1 - گاز گرفتن‌: اصلی‌ترین‌ راه‌سرایت‌ بیماری‌ از طریق‌ گاز گرفتن‌ به‌وسیله‌ حیوانات‌ هار می‌باشد که‌ درمورد گربه‌ و گربه‌ سانان‌ از طریق‌کشیدن‌ پنجه‌ نیز انتقال‌ بیماری‌ صورت‌می‌گیرد.

  2-پوست‌: بیماری‌ هاری‌ از راه‌پوست‌ سالم‌ قابل‌ سرایت‌ نیست‌ ولی‌اگر کوچکترین‌ خراش‌ یا زخمی‌ درپوست‌ وجود داشته‌ باشد در تماس‌ باترشحات‌ آلوده‌ قابل‌ انتقال‌ خواهد بود.

  3 - سایر راهها: انتقال‌ بیماری‌به‌ ندرت‌ از طریق‌ دستگاه‌ تنفس‌،دستگاه‌ گوارش‌، پیوند اعضاء، جفت‌،وسایل‌ آلوده‌، مخاطها و سرانجام‌ ازانسان‌ به‌ انسان‌ امکان‌پذیر می‌باشد.

  اقدامات‌ لازم‌ بعد ازگازگرفتگی‌:

  کلیه‌ افرادی‌ که‌ توسط حیوانات‌مورد گزش‌ قرار می‌گیرند می‌بایستی‌آن‌ حیوان‌ را مشکوک‌ به‌ هاری‌ تلقی‌کنند و اقدامات‌ لازم‌ را انجام‌ دهند تازمانی‌ که‌ خلاف‌ آن‌ ثابت‌ شود وموضوع‌ از نظر هاری‌ منتفی‌ گردد.

  اقدامات‌ مورد نیاز به‌ شرح‌ذیل‌ می‌باشد:

  1 - خارج‌ ساختن‌ ویروس‌ ازمحل‌ زخم‌: شستشوی‌ عمقی‌ با آب‌تمیز و محلول‌ صابون‌ حداقل‌ به‌ مدت‌ ۵ تا ۱۰ دقیقه‌ که‌ می‌توان‌ ادعا کرد ۵۰ درصد از پیشگیری‌ مربوط به‌ رعایت‌کامل‌ همین‌ نکته‌ است‌. بنابراین‌ تأکیدمی‌شود در صورت‌ مواجهه‌ با حیوان‌گزیدگی‌ قبل‌ از ارجاع‌ به‌ مرکز درمان‌پیشگیری‌ در خانه‌ بهداشت‌ اقدام‌ فوق‌را انجام‌ دهید.

  2 - خارج‌ کردن‌ کف‌ صابون‌از لابلای‌ زخم‌: با استفاده‌ از شیلنگ‌آب‌ یا آبپاش‌ باید کف‌ صابونهای‌باقیمانده‌ در لابلای‌ زخم‌ کاملا شسته‌شود زیرا باقیمانده‌ صابون‌، بعضی‌ موادضدعفونی‌ کننده‌ را که پس از شستشو مورد استفاده‌ قرار خواهد گرفت‌ خنثی‌می‌نماید.

  3- قطع کامل قسمت های له شده و نکروزه.

  4- زخم حیوان گزیدگی را نباید بخیه زد ، چون ویروس هاری بیهوازی بوده و در مقابل نور و اکسیژن هوا خاصیت حیاتی خود را از دست می دهد .

  5-ضد عفونی‌ با الکل‌ ۴۰ تا ۷۰ درجه‌ یا محلول‌ بتادین‌ یک درصد یا سایر مواد ضدعفونی‌ کننده‌.

  6 - تزریق‌ سرم‌ واکسن‌ ضدکزاز (واکسن‌ ثلاث‌ یا توأم‌): اگرمجروح‌ قبلا واکسن‌ کزاز، توأم‌ یا ثلاث‌را کامل‌ دریافت‌ کرده‌ باشد فقط یک‌نوبت‌ واکسن‌ توأم‌ یا ثلاث‌ (با توجه‌ به‌سن‌ بیمار) بعنوان‌ یادآوری‌ کافی‌است‌. در صورتی‌ که‌ بیمار غیرواکسینه‌باشد باید نوبت اول‌ واکسن‌ توأم‌ یاثلاث‌ را با توجه‌ به‌ سن‌ بیمار به‌ وی‌ تزریق‌ کرد.

  7- تزریق‌ واکسن‌ ضدهاری‌: واکسن‌ ضد هاری‌ را در پنج‌نوبت‌ در روزهای‌ صفر، 3-7-14-28 به‌ صورت‌ عضلانی‌ و حتما در عضله‌دلتوئید بازو تزریق‌ می‌نمایند.

  8- تزریق‌ سرم‌ ضد هاری‌: فقط به‌ کسانی‌تزریق‌ می‌شود که‌ دارای‌ یک‌ یا چندگزیدگی‌ یا خراشهای‌ عمیق‌ جلدی‌ یاآلوده‌ شدن‌ غشای‌ مخاطی‌ با بزاق‌باشند.

  9- آنتی بیوتیک تراپی: به منظور پیشگیری از عف و نت های ثانویه ( پنی سیلین ، آموکسی سیلین ، سفالکسین ) به مدت 10 ـ 7 روز.

  10- تحت مراقبت قرار دادن حیوان مهاجم: به مدت 10 روز، اگر حیوان تلف شد واکسیناسیون تا آخر ادامه می یابد .

  پیشگیری از هاری در افراد در معرض خطر :

  واکسیناسیون کارکنان در معرض خطر هاری علیه این بیماری ( ایمن سازی قبل از مواجهه ) ، نظیر دامپزشکان ، تکنیسین های دامپزشکی ، کارگران کشتارگاهها ، خدمه باغ وحش ، شکارچیان ، شکاربانان حفاظت محیط زیست ، چوپانان ، مسئولان هاری در مرکز بهداشت ، کارکنان آزمایشگاه هایی که با ویروس هاری سروکار دارند ، باید به یکی از دو روش زیر انجام شود :

  1 – سه نوبت در روزهای صفر 7 ، 21 یا 28

  2 – سه نوبت در روزهای صفر ، 28 ، 56 اگر مصون سازی فوریت نداشته باشد .

  در هر صورت ، پس از اعمال هر یک از این دو روش ، برای حفظ مصونیت در صورت امکان اندازه گیری تیتر آنتی کر ضد هاری در خون ، هر سال یک بار و تزریق یک نوبت واکسن ، در صورت نقصان تیتر ضروری است . در ضمن ، اگر واکسیناسیون شخص به منظور مسافرت به مناطق آندمیک هاری انجام می شود ، شروع مسافرت باید حداقل یک ماه بعد از تزریق سومین نوبت واکسن انجام پذیرد .